कविता : भित्तेपात्रो

म सानै छदाको कुरा हो,
दुधको मिल्केन लिएर एकाविहानै बजार जानु भएका मेरा बा
घर फर्कदा हातमा दुधको मिल्केन संगै
लमतन्ने कागजका पाना झुण्ड्याउदै फर्किए

मेरो दशैको नयाँ लुगा भन्दा पनि चिल्लो र नयाँ
कागजको पन्नाहरुलाइ
मक्किएको र जीर्ण घरको भित्तामा बडो जतनकासाथ झुण्ड्याए
मेरा बा भन्दा भन्दा पनि बुढो घरको त्यो भित्तो
मुस्कुरायो कागजको चिल्ला नया लुगा लगाएर
तर म बाको अनुहारमा हेर्छु
कुनै उज्यालो छैन, कुनै मुस्कान छैन ।

मेरी आमाले सक्रान्तीको दिन
गाइको गोवर र रातो माटोले आँगन र पिढि लिप्दै गर्दा
बा भने अस्ति भित्तामा झुण्ड्याइएको काजगको पन्ना पल्टाउनुहुन्थयो

०७२ वैशाख १२ लाइ सम्झिदा...

भुकम्प जानेवित्तिकै मैले खिचेको पहिलो फोटो !

विहानको खाना खाएर अफिस (दिब्यदर्शन टेलिभिजन) गए । १२ बजेको लागि समाचार अपडेट गर्नु थियो । अघिल्लो दिन बनाएको समाचारमा केही थपघट गरेर ११ः४५ बजेतिर नै एमसीआर मा पठाएपछि अलि फुर्सदिलो भएर फेसबुक चलाउदै थिए, अचानक बसिरहेको कुर्चि हल्लीयो । के भयो कसो भयो केही थाहा पाउन सकेनौँ, अफिसमा भएका ४ जना (राममाया श्रेष्ठ, बाबुराम श्रेष्ठ, शान्ति थापा र म) चिच्याउदै एमसीआरको ढोकामा जम्मा भयौँ । भित्ताको घडि खस्यो, कम्प्युटरको मनिटर टेवुलबाट खस्यो, आधा मिनेट सम्म के भयो भनेर थाहा नपाउदै झ्याल बाहिर गल्र्याम्म घर भत्किएको दृष्य देखेपछि भने बल्ल भुकम्प गएको महशुस भयो । त्यतिवेला सम्म कम्पन रोकिइसकेको थियो तर मन धेरै नै आत्तिइरहेको थियो । धादिङवेशीकै अग्लो घरहरुमा पर्ने घरको पाँचौ तल्लामा थियाँै हामी । अव घर भत्किएर मरिन्छ भन्ने डरले पहिलो कम्पन रोकिइसकेपछि साथीहरुलाइ समेत वास्ता नगरि त्यहाँबाट दौडिएँ । घर भत्किने भयो भनेर धेरै डराएर चप्पल समेत हातमा लिएर तल झरेछु, अफिसको भएको फ्लाटबाट भुइतल्लासम्म आइपुग्न ७४ वटा सिढी झर्नुपर्छ तर हातमा चप्पल लिएर हतासमा दौडिदा मुस्किलले ४० वटा खुट्किला टेकेहुँला ।
भुकम्प आएपछि खुल्ला ठाउँमा बस्नुपर्छ भन्ने दिमागले ठम्याएपछि हतार हतार जिल्ला अस्पताल धादिङको प्राङगणमा दौडेर पुगे । पुल हाउस, धादिङ गेष्ट हाउस र पुर्ण मेडिकल भएको घर भत्किएर सवै पुरिएको थियो । सवैतिर मान्छेको हाहाकार, कोही मान्छे पुरियो भनेर चिच्याउदै थिए । के गर्ने के गर्ने सवै अन्योलमा । यत्तिकैमा हस्पिटलमा घाइतेहरु आउन थालिहाले, सवैभन्दा पहिले पुछारबजारबाट मलाइ.......

बुढीगण्डकी मुआब्जा निर्धारण समिति धादिङको बैठकको पुर्णपाठ

बहुचर्चित बुढीगण्डकी जलविद्युत आयोजनाले अधिग्रहण गर्ने धादिङतर्फको जग्गाको मुआब्जा दर निर्धारण गरिएको छ । मुआब्जा निर्धारण समितिका अध्यक्ष एवं धादिङ जिल्लाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी उमेश ढकाललको अध्यक्षतामा बसेको बैठक ले मुआब्जाको दर निर्धाण गर्दै पत्रकार सम्मेलन मार्फत सार्वजनिक गरिएको हो । बुढी गण्डकी जलविद्यूत आयोजनाले प्रभावित गर्ने जग्गाहरुलाइ ११ भागमा बर्गिकरण गरि प्रतिरोपनी जग्गाको न्युनतम ५ लाख २५ हजार देखि अधिकत ८ लाख ३५ हजार रुपैयासम्म कायम गरिएको छ । मुआब्जा दर सार्वजनिक गर्दै बुढीगण्डकी आयोजना विकास समितिका अध्यक्ष डाक्टर लक्ष्मी प्रसाद देवकोटाले आयोजनाले डुवाउने धादिङका २ ठुला बजारहरु आरुघाट र खहरे बजारको बाहेक १३ गाउँ विकास समितिका सवै जग्गाहरुको मआब्जादर निर्धारण गरिएको जानकारी दिए । मुआब्जा निर्धारण समिति धादिङको बैठकको विस्तृत विवरण चाहिएमा यहाँ क्लिक गर्नुहोला ।

ती सहासी छोरीहरु, जसले बाबुको काजक्रिया गरे

आमा साथमा बाबुको काजक्रिया गरिरहेका पवित्रा बयलकोटी र रथी बयलकोटी (वाँया)

भुकम्पले घर तहस नहस बनाएपछि ठड्याइएको एउटा सानो झुप्रो । त्यसबाहिर आँगनमा चिसो ढाक्नलाइ एकसरो सेता बस्त्र धारण गरेका एक महिला र २ जना नावालिका नानीहरु । सरसर्ती हेर्दा हिन्दु परम्परा अनुसार काजक्रिया गरिरहेका देखिने यो तस्विरभित्र निकै कारुणिक, बाध्यकारी र हृदयविदारक कथा लुकेको छ ।

धादिङको कुम्पुर गाउँविकास समितिका को पिपलटार स्थित दलित बस्तीको दृष्य हो यो । यहाँका स्थानिय लाल बहादुर बयलकोटीको रहस्यमयी हत्या भएपछि विद्यालय जाँदै गरेका २ जना बालिकाहरु अहिले आमाको साथमा बाबुको काजक्रिया गरिरहेका छन ।

कुम्पुरकै महाकाली माद्यमिक विद्यायलमा कक्षा ९ मा पढने जेठी पवित्रा बयलकोटी र कक्षा ७ मा पढ्ने रथी बयलकोटी आमा लालश्री बयलकोटीको साथमा बाबुको काजक्रिया गरिरहेका छन ।

विद्यालय जाँदै गरेर कलिला नानीहरुलाइ सेत्रा बस्त्र लगाएर काजक्रियामा राख्न त आमा लालश्री बयलकोटीलाइ पनि पटक्कै मन थिएन होला तर उनको इच्छालाइ काजक्रिया गर्नैपर्ने सामाजिक बन्धनलले बाँधिदिएपछि बाध्य भएर उनले २ वटी छोरीलाइ आफुसंगै राखेर काजक्रिया गराइरहेकी छिन ।

छोराले काजक्रिया गर्नुपर्ने हिन्दु परम्परा भएपनि लाल बहादुरका छोरा छैनन । छन त ६ वटी स साना छोरीहरु । ६ वर्षकी, ४ वर्षकी, र १ वर्षकी २ वटा जुम्ल्याहा छोरीहरु आमा र दिदीहरुले किन सेतो लुगा लगाएका हुन भनेर बुझ्न सक्ने अवस्थामा पनि छैनन ।

नाबालिका छोरीहरु आफ्नो बुवाको काजक्रियाको लागि कष्टका साथ बसेको देख्दा त्यहा पुग्ने जोसुकै पनि भक्कानिने गरेका छन । भुकम्पले तहस नहस पारेको घर र त्यस पछि बनाइएको टहराको छेउमा काजक्रियामा बसेको बालिकाहरुको यो दृष्यले त्यहा पुग्ने जोसुकैलाइ पनि भावुक बनाउने गरेको छ ।

जे नहुनु भइहाल्यो, अव भने लालश्री बयलकोटीलाइ साच्चै नै ठुलो समस्या आइलागेको छ । ६ वटी छोरीहरुलाइ पालनपोषण गर्ने जिम्मा अव लालश्री बलयकोटीको काँधमा आइलागेपछी उनी निकै चिन्तित बनेकी छिन । उनले भावुक हुँदै भनिन, ‘घरको कमाउने मान्छेलाइ कुन पापीको आँखा लाग्यो, अव म एक्ली महिलाले कसरी हुँर्काउ यी कलिला नानीहरुलाइ ।’

दलित परिवारमा रोग, भोक, र अभाबका वीच जन्मेका यी अवोध कलिला नानीहरुको उचित लालन पालन गर्न र शिक्षादिक्षा दिनसक्ने कुनै अभिभावक छैनन यतिबेला उनीहरुको घरमा । छन त ६० बर्षिय हजुरआमा मात्रै ।

‘हाम्रो बस्नी घर छैन, टहरामा खानेकुरा छैन, कमाएर खाउँ भने न त प्रशस्त खेतबारी नै छ, ज्याला मजदुरी गरेर खुवाउने हाम्रो बाबाको निर्मम हत्या गरे, अव हामीलाइ कसले पढाइदिन्छ ? हाम्रो बाबाको हत्याराहरु यही गाउँमै

पर्खेर बसिन्, तर छोरो फर्केर आएन !

 दुर्घटनाग्रस्त बस , फोटो :अमृत लंसाल

असोज ११ गते मंगलबार धादिङको मार्पाक गाउँ विकास समितिको लपाङबेशीमा दुर्घटनामा परेको बसको पछाडी लेखिएको थियो, 'पखी बस फर्की आउने छु' । तर सवै कुरा भनेजस्तै कहाँ हुदो रहेछ र ? सदरमुकाम धादिङवेशीमा आमालाइ पर्खि बस्न लगाएर सेर्तुङमा रहेका बुवालाइ लिन गएका सेर्तुङ गाउँ विकास समिति वडा नं ९ हिन्दुङमा लारुक तामाङ भने कहिल्यै नफर्किने गरि गए । 

यदि मान्छे मरिसकेपछि पनि बोल्न मिल्ने भइदिएको भए पक्कै पनि लारुकले एकपटक ३ टुक्रा भएको गाडीका पछाडिपटि लेखिएको लाइन पढेर आमालाइ भन्ने थिए होला —‘आमा अव मलाइ नपर्खनु म तपाइको सामु फर्केर कहिल्यै आउन नसक्ने गरि जाँदैछु ।’ 

भुकम्पमा क्षतिग्रस्त भएको घर बनाउनको लागि नेपाल सरकारले दिने घोषणा गरेको २ लाख रुपैया अनुदानको पहिलो किस्ता लिनको लागि आमालाइ लिएर सदरमुकाम धादिङ आएका लारुक अनुदानको रकम लिनको

लारुक तामाङ, दुर्घटनामा पर्नुअघिको फोटो

लागि बुबा नै अनिवार्य भएपछि दमको रोगले थलिएर गाउँमै रहेका बुवालाइ लिन गएका थिए । तर दुर्भाग्य बस गाउँ पुग्नु त परैको कुरा आमालाइ सदरमुकाममा आफन्तीको कुराएर गाउँ गएका उनी अव सधैभरि आमालाइ छोरोको पर्खाइमा बस्ने बनाउन विवश भए । विदेशमा काम गरेर खासै कमाउन नसकेपनि अनुदानको रकममा थपथाप गरेर घर बनाउने लारुकको सपनामा त्यतिबेला तुराषापात भयो जतिबेला किन्ताङफेदी जाँदै गरेको बस लपाङवेशीको भीरबाट खसेर आँखुबगरमा पुग्यो । लारुक संगै यात्रारत अन्य १८ जना सहयात्रीहरुले पनि ज्यान गुमाउन पुगे ।

यता सदरमुकाममा छोरोको पर्खाइमा रहेकी सर्चि तामाङ अव छोरो कहिल्यै नफर्किने गरि गएको खवर थाहा पाउने वित्तिकै मुर्छित भइन । छिन छिनमा होसमा आउदा उनी आफ्नै भाषामा कराइरहेकी हुन्थिन, ‘बाबु म अव को भनेर बाँचु, तिमि थियौ एकमात्र सहारा, बुवा पनि दमको विरामी हुनुहुन्छ, अव हामीलाइ कस्ले हेर्छ, हाम्रो घर अव कस्ले बनाइदिन्छ ।’

लारुकका छिमेकी जीतमान तामाङले भने, ‘घर नाप्नको लागि पुगेको इन्जिनियरले लारुकको आमाको नाममा निस्सा दिएछ, लाभग्राहीको सुचिमा बुबाको नाम आएछ, निस्सा अनुसार आमाले सम्झौता गरेको भएपनि पैसा लिनको लागि बुवा अनिबार्य चाहिने भएपछी गाउँमा बुबालाइ लिन जाँदै गर्दा लारुक दुर्घटनामा परेको रहेछ ।’

छोरो गुमाएको खवरले मुर्छित हुँदै लारुककी आमा सर्चि तामाङ

छोरो दुर्घटनामा परेर मृत्यु भएको खवर सुनेपछि अहिलेसम्म आमा सर्चिको होस राम्ररी खुलेको छैन । बेला बेला बेहोसीमा बर्बराउदै आफ्नै भाषामा उनी भन्छिन, ‘भुकम्पमा परेर मरिमरि बाच्नु त यस्तो अवस्थामा देख्न पो रैछ, मलाइ यो अवस्थामा पुर्याउनु भन्दा त बाबु छोरा तिमी फर्कि आउ मलाइ पनि संगै लिएर जाउ ।’ उनको यो चित्कारले संगै रहेका अरु आफन्तीहरुको गहभरि आसु टिल्पिलाएका थिए । आफन्तीहरु पनि उनको पिडामा मलम लागाउन सक्ने अवस्थामा थिएनन किनकी जे नहुनुपर्ने थियो त्यो....

कविता : 'अर्धाङगीनी'

सुहागरातको भोलिपल्टै
अर्धाङगिनीको कुमारित्व चोखै राखेर
अनुहारको भावभङ्गिमा समेत प्रष्ट नदेखिने
झिसमिसे उज्यालोमै
आँखामा गहभरि आसु पारेर
विदेशिएको ऊ,
अचेल डिउटीबाटै स्काइपी मा आफ्नी अर्धाङगीनी संग चुम्वन साट्छ
र भन्छ मिस यु बुढी

अर्धाङगीनीसंगको साँझको स्काइप च्याट सम्झिएर
५३ डिग्रीको चर्को घामले निचोरेको पसिना
घाँटीबाट तल झरेको पत्तो नपाउने ऊ
अर्धाङगीनीकै खुसीका लागि विदेशीएको सायद उसकै अर्धाङगीनलाइ
थाहा होला कि नहोला ?

आँखीझ्याल जस्तै प्वालैप्वाल भएको
गुन्यो चोलीमा लेकवेशी गर्दै रहेकी उसकी आमा
विहान बेलुकाको प्रत्येक गाँसमा
छोराको याद गर्दै
त्यही याद भित्र न्यास्रो मेटाउदै
सपना देखिरहेकी छिन
छोराको कमाइ आउला र
हरमै विलाउन आँटेको

पहिरोका ‘हिरो’

स्थलमार्गबाटै १४ जनाको शकुसल उद्धार गर्ने प्रहरीहरु

पहिरोमा फसेका १४ जनाको सकुशल उद्धार गरेपछि जिल्ला प्रहरी कार्यलय
धादिङले गरेको सम्मानपछि सन्दिप कुमाल र रुद्रबहादुर कुमाल

गत असार १६ गते विहान साढे छ बजेको समयमा धादिङ जिल्लाको उत्तरी क्षेत्रको विकटमा रहेको री गाउँ विकास समितिको वढा नं ९ चेप्राङमा भीषण पहिरो गयो । सदरमुकाम देखि ३ दिनको पैदल दुरीमा रहेको उक्त गाउँमा चारैतिरबाट पहिरो गएको खवर आउनासाथ  २१ जना पहिरोको वीचमा फरेको खवर एकैछिनमा देशभर फैलियो । तत्कालै जिल्ला प्रहरी कार्यलय धादिङको निर्देशनमा उत्तरीक्षेत्रकै दार्खा गाविसमा रहेको प्रहरी चौकीबाट ७ जनाको टोली खटायो । टोलीमा सामेल थिए नवलपरासी घर भएका प्रहरी जवान सन्दिप कुमाल र प्रहरी हवल्दार रुद्रबहादुर कुमाल । पहिरो गएको खवर आउने वित्तिकै नेपाली सेनाको हेलिकप्टरमा जिल्लाका सुरक्षा निकाएले घटनास्थलको हवाइ अवलोकन गरेर तत्कालै त्यहाँका स्थानियहरुलाइ सार्ने भनेपनि त्यसपछि परेको लगातारको पानी र खराव मौशमको कारण उनीहरुको उद्धार गर्न नसकिरहेको बेला ज्यानकै बाजी लगाएर नेपाल प्रहरीका सन्दिप र रुद्रबहादुरले दुइ जना गाउँकै युवाहरुको सहयोगमा १४ जनाको पैदल मार्गबाटै उद्धार गरेपछि प्रहरी वृतमा एकाएक उनीहरु चर्चामा आएका छन । 

पहिरो गएको ५० घण्टा वितिसक्दा पनि भौगोलिक विकटता र खराव मौषमको कारण गाउँमा सम्पर्क हुन नसकिरहेका बेला उनीहरु गाउँमै पुगेर स्थानियहरुको उद्धार गर्न सफल भएका हुन । गाउँ पुग्ने वित्तिकैको

पैदल हिड्ने बाटो पहिरोले भत्काएपछि भीरको ढुङगा समातेर चेप्राङ गाउँतर्फ जाँदै प्रहरीहरु सन्दिप कुमाल र रुद्रबहादुर कुमाल ।

अनुभव सुनाउदै प्रहरी हवल्दार रुद्र बहादुर कुमालले भने, ‘जिल्लाबाट निर्देशन आउने वित्तिकै हामी चेप्राङ गाउँ तर्फ हिड्यौ, दिनभरि हिडेर साँझ पहिरो नजिकैको अर्को गाउँ ताजिम्राङमा बास बस्यौँ, त्यसपछि, पानी परिरहेको थियो, गाउँको अवस्था केही थाहा थिएन, जसरी पनि हामी गाउँमा पुग्नुपर्छ भन्ने लागेर आफ्ना हातहतियार संगै गएका साथीहरुलाइ जिम्मा लगाएर पहिरोकै वीचबाट खुट्टा गाड्दै र बुटा समाउदै हामी गाउँमा पुग्न सफल भयौँ । गाउँमा पुग्ने वित्तिकै पहिरोको त्रासका कारण चिन्तित अवस्थामा रहेका रहेको गाउँलेहरु साह्रै